HACI BEKTÂŞ-I VELÎ, MAKÂLÂT ve PROF. DR. MAHMUD ES'AD COŞAN'IN BEKTAŞÎLİK ARAŞTIRMALARI
Hacı Bektâş-ı Velî, XIII. yüzyılda Anadolu'da yaşamış, devrinin kaynaklarında hakkında bilgi bulunamamasına rağmen vefatından sonraki dönemde, tarihî ve menkıbevî şahsiyeti hakkında hayli kalem oynatılmış bir şahsiyettir. Üzerinde çokça spekülasyon yapılan Hacı Bektâş-ı Velî'nin kişiliğinin ve ona izafe edilen bir mektep olarak Bektâşîlik'in mahiyetinin daha iyi ve net anlaşılması için onun yaşadığı dönem malzemelerine bakmak gerekir ki bunların başında da yazdığı kitapları gelir.
Müellif bir sûfî olan Hacı Bektâş-ı Velî'nin en başta gelen ve en hacimli kitabı Makâlât'tır. Aslen Arapça olarak kaleme alınmış olan bu eser üzerinde en fazla mesai harcayan akademisyen olan Merhum M. Es'ad Coşan Hocaefendi, Makâlât'ın mensur, manzum ve elde mevcut Arapça kısmını uzun ve yorucu çalışmalar neticesinde doçentlik takdim tezi olarak 1972'de hazırlamıştır. Bu çalışmanın araştırma kısmı ile mensur metnin neşri ve Arapça kısmının tercümesi 1982 yılında yayınlanmıştı. Hocaefendi Merhum, çeşitli vesilelerle bu çalışmasını tekrar elden geçirerek tamamını yayınlamayı istediğini belirtmiş ancak buna imkânbulamamıştı. Muhallefâtı arasında rastladığımız notlarında da bu niyetini yazıya dökmüş olduğuna şahit olduk. Bunlar arasında Makâlât'ın popülarize edilerek yayınlanması da bulunmaktadır.
M. Es'ad Coşan Hocaefendi'nin, himmetini Hacı Bektâş-ı Velî'nin Makâlât'ına çevirmesi, üzerinde doktora tezi hazırladığı Hatiboğlu Muhammed dolayısıyla olmuştur. Zîrâ Hatiboğlu Muhammed Makâlât'ı Türkçe'ye nazmen tercüme etmiştir. Hocaefendi gerek doktora çalışmaları esnasında gerekse sonraki dönemde bu önemli eser üzerinde çalışmalarını yoğunlaştırmış, bu vesile ile yurt içinde ve yurt dışındaki kütüphanelerde pek çok yazma üzerinde incelemeler yapmıştır.
Es'ad Coşan Hocaefendi'nin bu çalışmaları, hazırladığımız altı ayrı kitapla bir set hâlinde yayımlanacaktır. Bunların ilkini elinizdeki kitap oluşturmaktadır. Bu kitapta bulunan yazıların önemli bir kısmı, müellifin akademik çalışmalarında yer verdiği metinlerdir. Bir kısmı da çeşitli yerlerde yapmış olduğu konuşma ve vermiş olduğu konferansların deşifre edildikten sonra yayına hazır hâle getirilmiş halleridir. Yine muhallefâtı arasında bulunan notlar ve fişler de bu çalışmaya bütünlüğü kapsamında yer verdiğimiz belgeler olmuştur.
M. Es'ad Coşan Hocaefendi, 1968-69 yıllarında kütüphane araştırmalarını yoğunlaştırmış, bu arada Hacıbektaş Halk Kütüphanesi yazmalarını inceleyerek tek tek tanıtmış, alanıyla alakalı olanları ayrıntılı olarak incelemiştir. Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi'ne nakledilen bu yazmaların henüz bir kataloğu hazırlanmamış olduğu gibi tasnifi de yapılmadığından Merhum Hocaefendi'nin bu incelemelerini yayımlayarak ilim erbabının istifadesine sunmak istedik. Kezâ Makâlât ve Bektâşîlik'le ilgili eserler ile Makâlât nüshalarının tanıtıldığıtespit ve tanıtım fişleri de bu çerçevede kitaba konuldu.
Hocaefendi'nin Hacı Bektâş-ı Velî ve Bektâşîlik ile ilgili kimi konferansmetinleri ile İngilizce ve Fransızca olarak yayımlanmış olan yazılarıda daha önce yayımlanmış bazı kitaplarda yer verilmiş olmasına rağmen derli toplu istifade edilebilmesi için bu kitaba tekrar alınmıştır. Farklı yazı ve konuşmalarda geçen benzer yaklaşım ve anekdotlarile tekrarlar için okuyucunun anlayışı beklenmektedir.
Altı'lı serinin diğerlerini Es'ad Coşan Hocaefendi tarafından yapılan Makâlât'ın mensur ve manzum çevirilerinin tam transkripsiyonlu metinleri ile mensur ve manzum metnin hafif transkripsiyonlu metinleri, kısmî Arapça metnin tercümesi ve mensur metnin tarafımızdan yapılmış olan sadeleştirilmiş hâli oluşturacaktır. Konuya ilgi duyan her kesimden insanın rahatça yararlanması amacımız olmuştur.
Zaman içerisinde gelişen ve değişen yazı teknikleri bazen bir şahsın farklı zamanlarda kaleme aldığı farklı yazılar için değişik teknikler kullanmasını zaruri kılar. Yine aynı ilim adamının değişik makale ve kitaplarında, dipnot verme, kitap isimlerinin yazılması vs. teknik hususlarda farklılıklara rastlanır. Bu durum, makalelerini uzun bir süreç içerisinde kaleme alan Es'ad Coşan Hocaefendi için de geçerlidir. Bu kitapta, makale ve konferans metinleri toplu olarak yayımlanırken, bugün gelinen nokta göz önünde bulundurulmuş; teknik olarak birliktelik sağlanmaya çalışılmıştır.
Hacı Bektâş-ı Velî'ye, üzerinden sekiz asır geçmesine rağmen ilginin devam etmesi, onun hakkında yapılan esaslı çalışmaların değerini bir kat daha arttırmaktadır. Akademik mesaisinin önemli bir kısmını bu önemli tasavvuf ve tarikat büyüğünün eserleri ve düşüncesine ayırmış olan M. Es'ad Coşan Hocaefendi'nin bu çalışmalarını sunarken kendisini rahmetle yâd ediyoruz. Mevlâ ruhunu şâd ve mesrûr, merkad-i pâkini pürnûr, mânevî makâmını âlâ eylesin.
Makalat kitabı Sunuş yazısı
